Ahlen, 15.08.2009

Beyaz Kiraz, Beyaz Kiraz, Gaybi Köyü-Durlaz-Belceağaç ve Ereğli

Altmışlı yıllarda daha pek yoktu.Köyde tek tük, biz gençler de beyaz kiraz yemek için yakını yakını, bağ bağ, beyaz kiraz yemek için dolaşırdık.Sultani kiraz çoktu ama beyaz kirazın yemesi bir başkadır.Özellikle de aynı  şekilde üzümün şafakta, serinlikte yemesi ve tadı bir ayrıdır.Yaşamak lazım, tarifi mümkün değil.Bir ara beyaz kirazlar beklenirdi ki başkaları yemesin diye.Eee geçim tabii ki, ayrıca dalların kırılmasından da korkulurdu. Dallar çabuk ayrılır ve kırılır.O dal yeniden büyüyüp yeniden kiraz verinceye kadar zaman gerek.

Yetmişli yılların başından itibaren beyaz kiraz fidanının üretimi hızla artmaya başladı.Bazıları, sultani kirazlarının dallarına aşı yaptıysa da pek randıman vermedi.Zira yetişkin kirazlar budanmaya pek gelmez, bir taraftan kurumaya yüz tuttu.

Piç vişne çatlaklarına yapılan beyaz kiraz aşısı en verimlisidir.Normal kiraz çekirdekleri dikildiği zaman aslına döner, yani vişne olur, çıkan vişneler beyaz kirazdan alınan iyi bir sürgün daldan gözlerle aşı yapılır.Kök vişneye „ T „ şeklinde çizilir, beyaz kirazın sürgünün yaprakları kesildikten sonra göz, kabuğu ile dikkatlice alınır ve kök vişnedeki T şeklindeki kabuğun içine dikkatlice, örselemeden yerleştirilir, hava almayacak şekilde özel aşı ipliğiyle sarılır ve beklenir, o göz sürmeye, büyümeye başlayınca üstteki vişnenin dalı kesilir, artık beyaz kiraza dönmüştür kök vişnemiz. Aşı genellikle hazirandan itibaren ağustos ayına kadar yapılabilir.Önemli olan kök vişne çatlağının ve sürgünün kavlak olması lazımdır.Kavlak demek, fidan çizilince zorlamadan kabuğunun ayrılması, açılması ; aynı şekilde sürgünden de göz alınırken zorlamadan kabuğun daldan ayrılması gerekir, yoksa aşı tutmaz.Gözden ağaç meydana geldiği için biz göz aşısı deriz, bazı yörelerde şaşırtma diyorlar.Göz aşısı en sağlamıdır, o göz gövde olur ve kök vişneye tamamen kaynak gibi kaynar.Aynı sistem bütün meyve ağaçlarında uygulanır.

Herkes aşı yapabilir ama herkes yüksek oranda aşıyı tutturamaz.Aşının tutmaması demek bir yılın kaybolması demektir.Bu nedenle aşıcılar türedi ve yövmiyeleri de oldukça yüksektir.Tabii olarak onların yaptıkları aşıların en az yüzde sekseni tutar.Aşıyı ben de yaparım, hatta Almanya’da olan hobi bahçemde yapıyorum da, yaptığım aşıların ancak yarıdan fazlasını tutturabiliyorum.Aşı tutunca seviniyorum, zira duygu sadece aşı değil, iki ayrı malzemeden bir şey meydana getiriyorsun.Ayrı bir duygu.

Beyaz kiraz seksenli yıllardan itibaren sanayisi olarak yoğun bir şekilde öyle yoğunlaştı, yaygınlaştı ki, bir anda Zanapa’dan itibaren Ereğli’ye kadar elmalıklar kiraz bahçelerine dönüştü.Türkiye’de beyaz kirazın ana merkezi Konya-Ereğli’dir.Mutlaka başka şehirlerde de beyaz kiraz üretimi yapılmaktadır, ama Ereğli ve çevresinde yetiştirilen beyaz kiraz gerçekten  kalitelidir.Bir ara İtalyanlar Belceağaç’ta fabrikasısını kurarak alım işlerini direk olarak orada gerçekleştirdiler.Çünkü beyaz kirazın nakliyesi kolay değil, hassas olan beyaz kiraz çabuk zedelenir.Bu nedenle fabrikayı, merkezi konumda olan Belceağaç’a   (Çerkezköyü) kurdular.Üreticilerin alım ve satım işlerinden şikayetleri olduğunu duymuştum, detaylarını pek bilmiyorum. En büyük sorun, bildiğim kadarı ile satım işlerinde üreticilerin pek söz hakkının olmaması.Yani fiyatı tesbit edenlerin istemi doğrultusunda üretici satmak zorunda.

Aşırı büyük olmayan beyaz kiraz ağaçlarından kiraz toplaması  gayet zevklidir.Tek sorun, işçilerin temin edilmesi, çünkü hemen hemen aynı zamanlarda herkes kiraz toplamaya başlar.Şamata boldur, zaten herkes akraba olduğu için serbest konuşur, serbest hareket eder.Ağaca pek fazla çıkmaya gerek kalmadan merdivenler kurularak toplanır.Kiraz toplama yövmiyesi pek ucuz olmayıp guşluk ve öğle yemeği verilir, yemekler sıradan olmayıp özel hazırlanır, en az iki kere çay molası verilir.Tabii keşik yapanlar yövmiye vermezler.Her işçi aynı verimlilikte kiraz toplayamaz.Çok iyi toplayanlar avantajını kullanabilir.Ben de çok severim kiraz toplamasını.Çok da sağlıklıdır kiraz toplaması, zira vücudun bütün kasları ve organları pür-dikkat çalışır.

Yetmişli yılların başında köyde bizim beyaz kiraz göze görünecek kadar vardı.Benim düğünüm beyaz kiraz parası ve sattığımız koyunların parası ile oldu.Bu yönüyle beyaz kirazın bendeki anlamı biraz daha fazladır.

Rahmetli oldu ama yine de o anıyı yazmak istiyorum.Lütfüye Hala’mın oğlu Ayhan iyi kiraz toplardı ve de atikti ama yine de kiraz toplarken merdiven mi kırıldı, yoksa düştü mü, tam hatırlayamıyorum ama bacağından bayağı yaralanmıştı.

Şimdilerde beyaz kiraz iyice çoğaldı, adamı olmayanlar epey yövmiye parası vermek zorunda, kazançları biraz daha azalmış olur.Beyaz kirazın yanısıra sapı uzun vişne, diğrer adıyle kırım vişnesi  üretimi de yapılıyor.Tam bir sanayi malı.Beyaz kirazın kurtlanmaması ve hastalıksız olmaması için bildiğim kadarıyla iki kez ilaçlanması gerekir.

Beyaz kiraz, beyaz kiraz, hasret gittiğim ah beyaz kiraz………

Mustafa Dumlu