Ahlen,18.07.2009

Döğen veya döven de diye adlandıran yöreler var,çooktan tarihe karıştı,antika oldu.Genç nesilin hiç tanımadığı,belki de hiç görmediği düven ile saman yapılır ve hububat taneleri samandan ayrılarak harman kaldırılmış olur.

 

Bilmiyorum şu anda bir kenarlarda kalmış düven var mıdır ? Sert ağaçtan kalın olarak biçilmiş tahta,iki veya üç parça olarak yan yana getirilerek kızağı andıracak şekilde düven yapılır.Bizim yörede düven olarak adlandırılır.

 

Düven taşları çakmaktaşlarından özel olarak kırılır,böylece çakmaktaşlarının kesiciliği artırılmış olur, düvenin alt tarafında bu taşlar için oyuklar açılır, çakmaktaşları bu oyuklara çakılır ve bu taşlar oynamaz,yoksa taşlar dökülerek vazifesini yerine getiremez.Düvene başlamadan önce alt tarafı nemlendirilir ki çakmaktaşları sapasağlam yerinde dursun.Düven, bir canlının üzerinden geçerse her tarafı yara-bere içinde kalır.Hatta yaralanmadan dolayı görünümü abes olana: „Üzerinden düven mi geçti ? „ diye takılırlar.

 

Düven, çok zaman alacağından büyük harman işlerinde kullanılmaz.Çember şeklinde harman yerine yığılan, toplanan saplar belli yüksekliği geçmemek üzere düvenle işlem yapmaya hazırlanmış olur.Bu işleme düven sürmek denir.Aslında düven sürmek tabiri bence pek doğru değil,zira düveni atlar çeker, her nedense düven sürmek olarak halkın diline yerleşmiş.

 

Çocukluğumda ben de rahmetli Ali Eniştem ile düven sürdüm.Çocuklar genellikle düvene binmeyi severler.O tarihlerde biz çocukların arabaya,motorlu vasıtalara binme şansı olmadığı için sanki düven sürerken kendimizi bir vasıtaya binmiş gibi görürdük.Hele bir de düveni çift at çekerse, sürme işi süratli olurdu, ondan da büyük bir zevk alırdık.

 

Yığılan saplar ilk anlarda yumuşak ve yüksek olacağından düven boş olarak çekilirdi, üzerinde ağırlık olacak olursa saplar yığılır, saman yapma işi zorlaşırdı.Bir süre boş olarak çekilen düven, bir müddet sonra harman biraz pekişir, saplar daha sıkışık hale gelir, ondan sonra düvenin üzerine ya sürücüsü, ya da çocuklar, onlar da yoksa ağır taş konur ki düvenin dişleri, yani çakmaktaşları sapları daha yoğun kessin ki saman yapma işi daha çabuk olsun.

 

Sap ve saman karışık olarak zaman zaman devrelenir, tamamen saman oluncaya kadar düven sürme işi devam eder.Sapların toplanması anadut ile yapılır.Anadut, beş ile sekiz santimetre kalınlığında üç dal bir sapa sağlamca tutturulur,hafif olması için selvi-söğüt dalları tercih edilir.Saplar anadut ile toplanır,dirgenle de saman toplanır.Dirgen, üç veya dört metal tarak şeklinde bir sapa tutturularak sap ve saman toplama işlerinde kullanılır.

 

Harman yerinde samanlar bir araya yığılır, sıra taneleri samandan ayırmaya gelir.Bu iş için yaba kullanılır.Yaba oldukça hafif ve nazik bir alettir.Genellikle tek bir ağaçtan yapılır,bir elin parmakları gibidir.Yabayı herkes ustaca kullanamaz.Saman yığını uzun, tabanı geniş, tepesi ince olacak şekilde, rüzgarın yönünü iyi hesaplayarak yığılır, usta, eli uz olan yabacı rüzgar estikçe yaba ile samanları aynı yönde havaya atarak bir nevi savurmuş olarak, deneleri ayırır.Bu işlem, bütün saman bitene kadar devam eder.Yani rüzgar enerjisi kullanılmış olur.

 

Bizim araziler ya taşlı, ya da küçük tarlalar, bu nedenle biçerdöverler pek gelmez.Düven, yerini patoza bıraktı,düven tarihe karıştı.

Mustafa Dumlu